بررسی اثرات تغییر کاربری اراضی بر شاخص جریان پایه، مطالعه موردی: حوزه آبخیز طالقان

جریان پایه و شاخص مرتبط، به ­عنوان عامل مهمی در مدیریت بهینه آب محسوب می شود. عوامل متعددی در میزان جریان پایه و روند تغییرات آن نقش دارند، از جمله آن­ها می­توان به کاربری اراضی و پوشش گیاهی اشاره نمود که متأثر از دخالت مستقیم و غیرمستقیم انسان است. در این پژوهش، تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز طالقان با استفاده از تفسیر عکس­های هوایی، تصاویر ماهواره­ای و کاربری اراضی در سه مقطع زمانی سال­های 1349، 1366 و 1381 مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، شاخص جریان پایه با استفاده از جریان روزانه و فیلتر رقومی برگشتی لین و هالیک استخراج شد. سپس، از میانگین سالیانه به ­عنوان شاخص کل حوضه استفاده و روند تغییرات آن با روند تغییرات کاربری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دهنده روند افزایشی تغییر کاربری اراضی از دیم و آبی به مرتعی بود. همچنین، سطح اراضی دیم و آبی به ترتیب، کاهش 73.32 و 60.87 درصدی از خود نشان دادند، در صورتی که برای اراضی مرتعی، افزایش 20.6 درصد نسبت به وسعت کاربری­های مشابه در سال مبنا (1349) به دست آمد. تأثیر تغییر کاربری در میزان شاخص جریان پایه نشان­گر روند منفی شاخص با درصد تغییرات وسعت اراضی دیم بوده است. این شاخص با درصد تغییرات اراضی آبی نیز هم بستگی منفی را نشان داد. روند مثبت شاخص مذکور با درصد تغییرات اراضی مرتعی، حاکی از نقش مثبت این اراضی در افزایش شاخص جریان پایه است. نتایج پژوهش همچنین نشان داد، میانگین شاخص جریان پایه در دوره­های مورد بررسی از 0.778 به 0.795 افزایش یافته است.